Interview met Glas-in-lood Hosanna
Gepubliceerd op: 13/10/2025“Ik voel me verantwoordelijk om het ambacht door te geven”
Dat Johanna Hermans niet zou kiezen voor een academische opleiding na het middelbaar stond vast. Hele dagen theorie op de schoolbanken, daar was ze na zes jaar ASO niet gelukkig van geworden. Van creatief bezig zijn in haar vrije tijd wel. Dus volgde ze haar hart en begon aan de opleiding glas-in-lood. Een dik decennium later runt ze haar eigen atelier. Al was dat niet direct de bedoeling.
Het steenatelier in de kelder vond ze tijdens de opendeurdagen van de opleiding conservatie-restauratie in Antwerpen te donker en vochtig. Ook andere ateliers zoals steen of hout deden haar weinig. Maar dan stapt ze het atelier glas-in-lood binnen. Wat een licht- en kleurspel. Het katapulteerde haar meteen ook terug naar de vele kerkbezoeken op familie-uitstappen waarbij ze als kind al gefascineerd stond te kijken naar de grote glas-in-loodpartijen.
Na haar opleiding koos ze alsnog voor een bijkomende academische opleiding: Monumenten- en landschapszorg. Om daarna aan de slag te gaan als werknemer in de erfgoedsector bij Monumentenwacht. Maar glas-in-lood was nooit ver weg.
Tekst Sanderijn Vanleenhove Foto’s Luc Daelemans
(Lees verder onder de foto)
Weg van de kitsch
Johanna: “Ik adviseerde eigenaars of beheerders van onroerend erfgoed en kwam zo natuurlijk vaak in contact met glas-in-lood. Het viel me op dat particulieren telkens opnieuw niemand vonden om kleine herstellingen uit te voeren aan hun glas-in-loodramen. Waarop het begon te kriebelen. ‘Waarom zou ik dat niet opnieuw oppikken’, dacht ik toen bij mezelf.”
“Mijn vriend Wannes, die ik in die periode leerde kennen, is grafisch vormgever. Naast restauratie experimenteerden we samen met nieuwe creaties. Geen ouderwetse, kitscherige glas-in-lood, maar frisse, hedendaagse ontwerpen. Die sloegen aan. Stilaan kregen we meer en meer opdrachten.”
“En dan komt natuurlijk het moment waarop je alles moet ‘officialiseren’: een btw-nummer aanvragen, een naam verzinnen… In het begin combineerde ik Hosanna met mijn job bij de provincie Antwerpen. Maar na een tijdje ging dat niet meer. Ik kreeg toen de fantastische kans om een jaar onbetaald verlof te nemen om te zien of ik er echt mijn bedrijf van kon maken. Ja, dus (lacht).”
Ambacht verdwijnt
Al is Johanna misschien één van de laatste die dat kan doen. Er loeren kapers op de kust. Europa is een mogelijke. “Lood is een zwaar metaal, dat kruipt in je bloed. Dus moet ik regelmatig mijn bloed laten controleren en moet ik ervoor zorgen dat mijn mensen veilig kunnen werken. De regelgeving is enorm streng. Maar Europa bant het gebruik van lood in meer en meer sectoren en toepassingen.”
“De loodslab voor een dak kan je nog perfect vervangen door een in zink of aluminium. Maar voor onze stiel is er geen alternatief. Dus mocht er een verbod komen voor onze stiel, dan is het boeken toe. Dat zou enorm spijtig zijn, maar ik ben er wel zeker van dat ik mijn weg ook dan zal vinden.”
Gebrek aan opvolging door het onderwijssysteem vormt een tweede bedreiging voor het ambacht. “De opleiding zoals ik die heb gevolgd, bestaat niet meer. Het is veel theoretischer nu. Dus de expertise verdwijnt. Je vindt steeds minder mensen die het kunnen. Net omdat glas-in-lood typisch Vlaams is, heeft het ook geen zin om te zoeken naar buitenlandse werkkrachten. Die zijn er niet. Er zijn daar geen opleidingen. En nu verdwijnt de kennis ook hier in Vlaanderen.”
Respect voor handwerk
“Ik voel een grote verantwoordelijkheid om het ambacht en de skills door te geven aan een volgende generatie. Want als we dat niet doen, dan gaat het ambacht verkoren. Ik hoop dat de politiek inziet dat we moeten blijven investeren in deze opleidingen. Het is belangrijk voor onze lokale economie, voor het toerisme. Wie gaat anders al onze toeristische trekpleisters, met heel vaak glas-in-lood glaspartijen, herstellen?”
Net daarom organiseert Johanna ook zelf cursussen en workshops voor wie de techniek wil leren. “Maar dat gaat natuurlijk enkel over de basis. Op een paar dagen tijd leer je niet waar ik jaren over heb gedaan. Toch is het een eerste stap. Er is zoveel glas-in-lood. Alle art deco of art nouveau ramen zitten ongeveer op het einde van hun levenstermijn. Dus er blijft heel veel werk in de sector.”
“Vroeger waren er veel meer ateliers in Vlaanderen. Ambachtslui waren echt belangrijke mensen in de samenleving. Een ambacht kunnen, was prestigieus. Tot er een soort van marginalisering kwam. Met je handen werken, was minderwaardig. We moesten allemaal met ons hoofd bezig zijn of zo.”
“Gelukkig lijkt het nu weer te keren. Er komt weer meer respect voor de ambachten. Ik heb die evolutie zelf gezien de afgelopen vijftien jaar. Mensen zetten zich steeds vaker af tegen de wegwerpcultuur of massaproductie. Ze kiezen opnieuw voor het lokale, het authentieke. Huizen met originele glas-in-loodpartijen bijvoorbeeld zijn erg gegeerd bij jonge mensen. Net omdat het hun huis onderscheidt van het andere.”
Small – medium – large
“We zijn gestart vanuit een noodzaak: particulieren helpen die niemand vinden voor een kleine herstelling van glas-in-lood. Na al die jaren blijven dat onze kernopdrachten. In een kathedraal ga je ons niet vinden, daarvoor hebben we de capaciteit niet. Het is wel mijn droom om ietsje groter te gaan. Als we nu in laat ons zeggen de small bezig zijn, dromen we van een medium. Large is niet onze ambitie.”
“Maar we groeien wel. Vroeger deed ik alles alleen. Nu is Fien erbij gekomen. Zij volgde een avondopleiding tot glazenier en zat bij ons onder IBO-contract. Het klikte en dus is ze nu vast in dienst. Zij ondersteunt me niet alleen in het atelier, maar maakt ook offertes. En dan heb ik nog twee freelancers: Aude en Lotte. Aude werkt meer op ontwerpniveau, samen met Wannes. Lotte helpt me met mijn administratie.”
Focus op wat je kan
“Weet je, ik zag ondernemen nooit als een optie. Maar plots ben je ondernemer. En ik besef dat het mij zoveel beter past dan het statuut van werknemer.”
“Al heeft het ook een keerzijde. Ik ben nu plots ook werkgever, ik moet een bedrijf runnen. Zoals velen begon ik vanuit een passie en geleidelijk aan glijd je meer en meer in dat ondernemerschap. Tot het moment komt waarop je bijna alleen nog maar bezig bent met administratie, klantopvolging of communicatie. Toen je hier toekwam, stond ik per toeval nog eens aan mijn werkbank, wat ik het liefste doe. Maar eigenlijk gebeurt dat niet veel meer. En ik mis dat keihard.”
“Het kan niet de bedoeling zijn dat je je een slaaf van je eigen bedrijf voelt. Daarom heb ik op een dag echt opgesomd van welke taken ik energie krijg en welke energie vergen. En ik heb mijn takenpakket aangepast en zaken doorgeschoven naar Lotte, Fien en Aude. Ik durf en mag meer op hen leunen. En ik voel dat ze dat ook supergoed doen.”
Van oud naar modern
Johanna gaf het al aan. Steeds meer kopers van oude woningen willen het aanwezige glas-in-lood behouden. Maar tegelijk willen en moeten ze diezelfde woning wel aanpassen aan de energienormen van vandaag. Maar hoe rijm je glas-in-lood met een grondige energetische renovatie?
“Meestal stellen we voor om het glas-in-lood uit het originele raam te halen, het te restaureren en terug te plaatsen als voorzetraam aan de binnenzijde van het raam. Zo moet je geen opofferingen doen in je keuze van raamisolatie. Bij nieuwbouwwoningen doen we hetzelfde. Daar gaat het zelfs nog makkelijker, dankzij de moderne rechte aluminium blokprofielen. Je kan dus overal glas-in-lood integreren. Mensen hebben geen excuses om het niet te doen (lacht).”
